15 ਮਈ – ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਿਵਸ) ਪਰਿਵਾਰ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੂਡ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ।

15 ਮਈ – ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਿਵਸ)
ਪਰਿਵਾਰ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੂਡ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਨਾ, ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣਾ।
,
(ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੁੱਖਾਂ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੇ ਮਨਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਝੁਲਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੱਚੇ ਮਕਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ-ਉੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੇ ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਅਲੋਪ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਰ ਪੱਥਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਕਲੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਇਹੀ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਸੀ ਮੱਤਭੇਦ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਮਤਭੇਦ।ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਘਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅੱਜ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਲਾਡਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਢਣ ’ਤੇ ਤੁਲੇ ਹੋਏ ਹਨ।ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਖੁਸ਼ੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਗੁਆਂਢੀ। ਹਲਵਾ ਚੱਟ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਫਿਰ ਸਾਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਦੁੱਖ ਝੱਲਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਾਜ ਰਹਿਣ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ।)

-ਪ੍ਰਿਅੰਕਾ ਸੌਰਭ

ਅੱਜ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਭ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਨਿਘਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂਆਂ, ਕਵੀਆਂ/ਲੇਖਕਾਂ/ਗਾਇਕਾਂ/ਨਾਇਕਾਂ/ਨਾਇਕਾਂ/ਅਧਿਆਪਕ ਵਰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਚਰਚਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ? ਅਤੇ ਇਸ ਗਿਰਾਵਟ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਉਭਰਨਾ ਹੈ? ਨੌਜਵਾਨ ਕਵੀ ਸਤਿਆਵਾਨ ਸੌਰਭ ਨੇ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ-

ਪਰਿਵਾਰ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੂਡ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ!
ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ, ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜਾ !!

ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੇ ਉਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਥਿਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹਿਕ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤਾਰਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ, ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਬੰਧ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਸਮਾਜੀਕਰਨ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗਲਤ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਭਾਵਨਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੇ “ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਮੇਲਨਾਂ” ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨੈਤਿਕ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਸਤਿਕਾਰ, ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।

ਨੈਤਿਕ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਦੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਚਕੀਲਾਪਣ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਅਨੈਤਿਕ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨਿਆਵੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਔਰਤ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਕੌੜੇ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।

“ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਝਗੜਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ!
ਵਿਹੜੇ ਨੇ ਖਿੱਚੀ, ਹਰ ਵਿਹੜੇ ਦੀ ਕੰਧ !!
ਪਿਆਰ ਤੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਰਾਰ ਬੈਠ ਗਿਆ!
ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿੱਚ, ਈਰਖਾ ਨਾਲ ਭਰਿਆ !!

ਅੱਜ ਨਿਘਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਟੁੱਟਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਵਿਆਹੁਤਾ ਰਿਸ਼ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਝਗੜੇ ਵਧ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਸਮੂਹਵਾਦ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪਦਾਰਥ-ਮੁਖੀ, ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅਖੌਤੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਗੁਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਚੋਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਪਦਾਰਥਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਭੜਕਾਊ ਰਵੱਈਆ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਘੱਟ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਤਲਾਕ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਇਕੱਲੇ ਰਵੱਈਏ, ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਕਾਲਾ ਧੱਬਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਵਤੀਰਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਲ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ, ਸਿੱਖਿਆ, ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਸਿਖਲਾਈ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਆਦਿ, ਬਾਹਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰੈਚ, ਮੀਡੀਆ, ਨਰਸਰੀ ਸਕੂਲ, ਹਸਪਤਾਲ, ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ, ਹਾਸਪਾਈਸ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।

“ਵੱਡੇ ਲੋਕ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਛੋਟੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ!
ਪੈਰ ਛੱਡ ਕੇ ਗੋਡਿਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣਾ, ਇਹ ਰੀਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ !!
ਹੁਣ ਕਿੱਥੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਧਾਗਾ, ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸਾਰ!
ਪਰਿਵਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਦੁਸ਼ਮਣ, ਛੁਪੇ ਮਾਰੋ !!